مناطق آزاد از ابزارهای دولت ها برای تحقق راهبرد برونگرا در پارادایم جهانی شدن، از اصلیترین کانونهای توجه سرمایه گذاران محسوب میشود که از بدو تشکیل زمین مهمترین عامل در بین دیگر عوامل تولید مورد توجه می باشد و آنچه بعد از سپری شدن چندین دهه از تشکیل مناطق آزاد لازمه تغییر است تغییر رویکرد در برنامه ریزی در این نواحی لازم می باشد در پژوهش با رویکرد آینده نگاری به شناسایی مهمترین عوامل مؤثر، میزان و چگونگی تأثیرگذاری این عوامل بر یکدیگر و بر وضعیت آینده توسعه فضایی منطقه آزاد ارس می پردازد که در واقع زمینه تدوین سناریوها در مراحل بعدی و همچنین تدوین راهبردها، برنامه ریزی و سیاستگذاری برای رسیدن به سناریوهای مطلوب را فراهم میکند که از روش های دلفی و تحلیل اثرات متقاطع و نرم افزار میک مک به شناخت پیشران ها پرداخته است و از لحاظ روش توصیفی – تبینی و نتایج، کاربردی است در مرحله اول، 51 متغیر در قالب 4 عامل (اقتصادی، سیاسی و نهادی، اجتماعی و گردشگری و کالبدی و محیطی) ، شناسایی و از میان عوامل میزان تأثیرگذاری بر یکدیگر و بر آینده با روشهای مستقیم و غیرمستقیم، 13عامل کلیدی، جذب سرمایه، تحریم های بین المللی، توسعه دشت های کشاورزی و گلخانه ای، توسعه بخش صنعت، صادرات، قیمت زمین، توسعه شهری و روستایی، روابط دیپلماتیک با کشورهای حوزه قفقاز، رقابت منطقه ای با سایر مناطق آزاد، زیرساخت های گردشگری، رونق تجارت، تسهیل در واردات و مناقشه قره باغ و روند صلح، انتخاب، که بیشترین نقش را در توسعه فضایی آینده منطقه آزاد ارس، ایفا می نماید.

امروزه پدیده بیابان و بیابان­زایی گریبان­گیر بسیاری از کشورهای جهان از جمله کشورهای در حال توسعه می­باشد. با نگاهی به گستره منابع طبیعی کشور در می­یابیم که چشم­انداز غالب در این گستره، اراضی بیابانی است. دانشمندان و متخصصین بر این عقیده­ می­باشند که علاوه بر عوامل طبیعی، عوامل انسانی نیز در بیابان­زایی نقش اساسی و کلیدی دارند. از آنجا که اکثر معیارهای مؤثر در بیابان­زایی در دسته عوامل طبیعی قرار دارند، تهیه مدل­های تعیین پتانسیل بیابان­زایی، به­صورت منطقه­ای انجام می­گیرد. در پژوهش حاضر به­منظور بررسی معیارها و شاخص­های مؤثر در بیابان­زایی منطقه جنوب شرق اهواز در استان خوزستان،‏‏ از مدل ایرانی ارزیابی پتانسیل بیابان­زایی (IMDPA) استفاده و از بین نه معیار این مدل دو معیار پوشش گیاهی و اقلیم با توجه به شرایط منطقه انتخاب و برای هر معیار، شاخص های مختلفی در نظر گرفته شده است. در این مدل ارزش عددی معیارها از میانگین هندسی شاخص ها و در نهایت بیابان­زایی کل منطقه از میانگین هندسی معیارها به­دست آمده و در نرم­افزار ArcGIS نقشه نهایی بیابان­زایی منطقه تهیه گردید. نتایج نشان داد که معیار پوشش گیاهی با ارزش عددی 06/2 تأثیر بیشتری نسبت به معیار اقلیم با ارزش عددی 93/1 در بیابان­زایی منطقه داشته است. در آخر نیز ارزش کمی شدت بیابان­زایی براساس دو معیار مورد بررسی به میزان 99/1 به­دست آمد که طبق جدول امتیازدهی این مدل وضعیت فعلی بیابان­زایی برای کل منطقه متوسط تعیین گردید.

بازار مسکن در سال های گذشته از پرنوسان ترین بخش های اقتصادی کشور بوده و دوره های رکود و رونق بسیاری را تجربه کرده است. تدوین یک برنامه جامع جهت کنترل بحران مسکن نیازمند شناسایی و تحلیل عمیق ابعاد موثر بر افزایش قیمت مسکن و حوزه نفوذ آن ها است. بر اساس آمار بانک مرکزی نمودار رشد قیمت مسکن بر روند رشد تورم منطبق نیست؛ به عبارتی علاوه بر تورم عمومی، عوامل خرد و کلان بسیاری در تعیین قیمت مسکن دخالت دارند که میزان تاثیرگذاری آن ها بر اساس دوره های رکود و رونق در بازار مسکن الگوهای متفاوتی دارد. در دسته بندی کلی این عوامل به دو دسته عوامل درون بخشی و برون بخشی تقسیم بندی می شوند. به منظور توجه همه جانبه به عوامل موثر در قیمت مسکن از روش سیستم دینامیک استفاده کرده و نمودار حلقه علی و معلولی مربوط به ساز و کار تاثیر عوامل یادشده در قیمت مسکن ترسیم می شود. با توجه به نمودار، قسمت عمده عوامل مصرفی از طریق تاثیر بر تعادل بین عرضه و تقاضا در بازار، قیمت مسکن را تغییر می دهند. به این ترتیب راهکارهایی که بتوانند از طریق سرعت بخشیدن به فرآیند ساخت و تولید ساختمان های مسکونی و عرضه مسکن و یا جلوگیری از افزایش تقاضا، فاصله میان عرضه و تقاضا را محدود کنند، از سیاست های موفق در کاهش قیمت مسکن محسوب می شوند. این سیاست ها می توانند در دسته های مختلف اقتصادی، اجتماعی و کالبدی ارائه شوند که در این مقاله راهکارهای کالبدی از جمله انبوه سازی، استفاده از تکنولوژی های نوین، پیش ساخته سازی، افزایش عمر مفید ساختمان های مسکونی، ساماندهی بافت های فرسوده، طراحی مدوله و اصلاح الگوی مسکن بررسی می شود.

میادین شهری یکی از مهم ترین جنبه های حضور در فضاهای شهری که باعث ایجاد سرزندگی و افزایش آن در میان شهروندان می شود. امروزه عوامل متعددی سبب شده است تا میدان ها کارایی خود را به عنوان فضای شهری پذیرای دیدار از دست دهند و به فضایی هندسی جهت عبور وسایل نقلیه تبدیل شوند. میدان بهارستان، یکی از کهن ترین میدان های شهری در دوره معاصر در تهران است. بررسی مسیله سرزندگی و چگونگی حقوق شهروندی در میدان بهارستان مسیله ایست که این پژوهش دنبال می کند. در این تحقیق از روش پیمایشی، میدانی، مصاحبه و پرسشنامه استفاده شده است. براساس نتایج به دست آمده آنچه یک مکان را به فضای پذیرای دیدار تبدیل می کند صرفا بعد کالبدی آن نیست بلکه با در نظر گرفتن معیارهای حقوق شهروندی به واسطه ایجاد سرزندگی بعد اجتماعی این مکان است که سبب شکل گیری فضای شهری مردم گرا می شود. بدین سان می توان بار دیگر مردم را با سنین گوناگون گردهم آورد و روابط چهره به چهره را ایجاد کرد و تعاملات اجتماعی را افزایش داد. به طور کلی، هیچ کیفیت مطلوب شهری و ازجمله ایجاد حس تعلق و سرزندگی در میادین شهری نمی تواند محصول یک پیشامد یا اتفاق باشد. سرزندگی یک فضا برگرفته از زنجیره ای از مجموعه فعالیت ها، اقدامات منطقی، هماهنگ و برنامه محور می باشد. اهداف پژوهش: استخراج عوامل تاثیرگذار بر حس سرزندگی میادین شهری. بررسی عوامل کالبدی در سرزندگی شهروندان در میدان بهارستان. سوالات پژوهش: عوامل کالبدی چه تاثیری در افزایش حس سرزندگی شهروندان در میادین شهری دارد؟ شرایط و وضعیت سرزندگی در میدان بهارستان براساس عوامل کالبدی چگونه است؟

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

توجه به ویژگی های روحی و جسمی کودکان و الگوهای رفتاری آن ها در طراحی محیط های آموزشی و عوامل کالبدی موجود، می تواند به یادگیری کودکان و بروز استعدادها و در نهایت به رشد و شکوفایی آن ها کمک کند از این رو، طراحی مدارس با توجه به نیازهای ویژه کودکان بین 6-12 سال، از اهمیتی ویژه برخوردار است. آنچه که این مقاله به آن پرداخته جنبه های مختلف تاثیر فضاهای آموزشی و عوامل کالبدی این فضاها بر یادگیری کودکان با رویکرد کیفی و روش توصیفی تحلیلی از طریق بررسی پژوهش های صورت گرفته در این زمینه است. نتیجه حاصل بیان می کند که عوامل سازنده محیط آموزشی بر تسهیل یادگیری کودکان موثر است و این اثربخشی به گونه ای است که مجموع این عوامل در کنار یکدیگر شرایطی را فراهم می کنند تا دانش آموزان بتوانند راحت تر بر روی مطالب درسی تمرکز کنند و از طرفی شرایط بهتری را نیز برای معلم به وجود می آورد تا او نیز بتواند مطالب درسی را بهتر به دانش آموزان انتقال دهد؛ از این طریق باعث تسهیل یادگیری برای دانش آموزان می شود.

بافت کالبدی روستایی در گیلان مانند سایر نقاط، متاثر از عوامل مختلف طبیعی و اقلیمی، اقتصادی و عوامل اجتماعی- فرهنگی است. اینکه این عوامل خود بر یکدیگر تاثیر دارند، امری مبرهن است. اما تاثیرپذیری خصوصیات کالبدی مجموعه های زیستی روستایی از عوامل اجتماعی- فرهنگی، موضوع این مقاله می باشد. این مقاله در پی پاسخ به عوامل اجتماعی- فرهنگی موثر بر بافت روستاهای گیلان و خصوصیات این تاثیر بر ساختار کالبدی آن است. در این تحقیق کاربردی- توسعه ای روش تحقیق، ترکیبی توصیفی و علی است و در زمره پژوهش های کیفی است که مستقل از روش های عددی می باشد. در این مقاله ابتدا عوامل اجتماعی موثر بر کالبد سکونت گاه ها به طور عام برشمرده شده و سپس معماری روستاهای گیلان از منظر ویژگی های اجتماعی- فرهنگی آن مورد مداقه قرار گرفته و برخی از مهم ترین وجوه آن تبیین گردیده است.یافته های تحقیق حاکی از آن است که تعاملات اجتماعی مردم روستا از یک سو متاثر از شرایط طبیعی است و از سوی دیگر بر خصوصیات اقتصادی و کنش های معیشتی استوار بوده که خود یکی از عوامل هماهنگی کنش های اجتماعی است و موجب انسجام روابط اجتماعی و فرهنگی ساکنان روستا می شود. این عوامل در کنار یکدیگر بوجود آورنده همگونی بافت کالبدی است که در پاسخ به نیازهای اجتماعی، معیشتی، اقلیمی و فرهنگی مشابه شکل می پذیرد. عناصر اساسی جوامع انسانی در روستاهای گیلان مشتمل بر جمعیت، فرهنگ و فرآورده های مادی و فناوری، نظام های اجتماعی و نیز نهادهای اجتماعی است که بر خصوصیات کالبدی روستا متشکل از چهار متغیر کاربری اراضی، شبکه معابر، نظام محله بندی و بالاخره ساختار معماری تاثیری عیان بر جای می نهد. این عوامل در کنار شکل کالبدی مجتمع مسکونی، موجب احراز هویت شخصی و اجتماعی می گردد که نه تنها متاثر از فرهنگ و شیوه های زیستی است، بلکه بر کالبد سکونتی الزاماتی را دیکته می نماید که از کنش های اجتماعی معنادار انسان سرچشمه می گیرد.

در معماری و شهرسازی امروز تمایل بر این فرض است که سازماندهی های فضایی منتج از طراحی های منظم کالبدی، می توانند جوابگو و یا جانشین نظم کالبدی سازماندهی های فضایی منتج از ساختار های ذهنی استفاده کنندگان آن فضاها باشند - طراحی های کالبدی که بر اساس نظریه های عمومی نظم دهی از قبیل فرم های هندسی، قرینگی، همانندی، تکرار، ریتم و یا غیره بنا می شوند. لیکن، مفاهیم "سازماندهی منظم کالبدی" (order) و "سازماندهی کالبدی با نظم ساختاری" (structure) همانند هم نیستند. جوامع، نظم های ساختاری خویش - اعم از "ذهنی" و "کالبدی"- را تنها در طول "زمان" در می یابند. لذا، در حالی که یک سازماندهی کالبدی به ظاهر نامنظم ولی ساختاری می تواند برای استفاده کنندگانش خوانا و گویا باشد یک ترکیب بندی حجمی (composition) صرفا با نظم کالبدی بالا می تواند بسیار نامفهوم و نامشخص باشد. این نکته به آن اشاره می کند که "اصول کاربردی" عملکرد ساختارهای محیط - که دایما تابع "ارتباطات و مبادلات روزمره زندگی اجتماعی" هستند - تنها توسط "اصول سمبلیک" نظم ساختارهای محیط - که عملا تابع "تولیدات اجتماعی فضا در طول زمان" هستند - کنترل و توسعه می یابند، و هر دوی این اصول چه "کاربردی" و چه "سمبلیک" در فقدان دیگری قادر به ارزیابی و تکامل یکدیگر نیستند.با این بیان، در جستجو و پژوهش برای مفهوم نظم ساختاری، چه در روند تولید محیط کالبدی و چه تغییرات آن، "زمان" و "اطلاعات مبادله شده" نقش بنیادینی بازی می کنند. به این معنا، نظم ساختارهای کالبدی مسوولیت انتقال نظم ساختارهای ذهنی جوامع خود را در "طول زمان" دارا می باشد. لیکن، این انتقال زمانی صورت می گیرد که دو روند تجرید (abstraction) و تبلور (crystalization) سمبولیک "اطلاعات" (information) و "فرضیات فی ما بین اطلاعات" (hypothesis) محیط، به موازات هم در طول زمان عمل نمایند. این انتقال، در روند تجرید و تبلور ساختارهای کالبدی، دو بعد "عناصر کالبدی" (elements) و "روابط فی مابین عناصر کالبدی" (relations) در فضا را شامل می گردد. در این راستا، نوشتار حاضر تاکید دارد که تنها با توجه به روند تکاملی روابط ساختاری این عناصر و اجزای پراکنده در فضای کالبدی است که می توان سمبل هایی از بیان حجمی اتحادی از خود (self)، مکان (place) و محیط (environment) را در مراکز ساختارهای کالبدی - از جمله مراکز کالبدی اسلامی ایرانی - محفوظ و "پویا" نگاه داشت.